Giriş
İsrail ve İran arasında uzun süredir devam eden gerginlik 13-24 Haziran 2025 tarihlerinde beklenmedik bir şekilde açık bir askeri çatışmaya dönüştü. İsrail, 13 Haziran sabahı İran'ın nükleer ve askeri altyapısına karşı geniş çaplı hava saldırıları başlatarak iki ülke arasında kanlı bir savaşın fitilini ateşledi. İsrail, Tahran'da art arda patlayan bombalarla İran'ın nükleer programını ve kritik askeri hedeflerini vurdu. İran hızla misilleme yaparak İsrail'i balistik füzeler ve insansız hava araçlarıyla hedef aldı. Çatışma, her iki tarafın da yoğun bombardımanlarıyla bölgedeki gerilimi en üst seviyeye çıkardı. Uluslararası toplum gelişmeleri büyük bir endişeyle izlerken, bölge ülkeleri de bu tehlikeli tırmanışa tepki gösterdi. 24 Haziran'da ABD arabuluculuğunda sağlanan kırılgan ateşkes iki hafta süren şiddetli çatışmaları sona erdirdi.
Kaynak: Business insider
Bu raporda İsrail - İran Gerginliğinin tarihçesini , 13-24 Haziran 2025 tarihleri arasındaki gelişmeleri, olayların nasıl başladığını ve sona erdiğini, bölgesel ve küresel sonuçlarını ve kripto para piyasaları üzerindeki etkilerini ele alacağız.
İsrail ve İran Arasındaki Gerginliğin Tarihçesi (İsrail - İran Gerginliğinin Tarihçesi)
İsrail ve İran arasındaki gerilim on yıllar öncesine dayanıyor. 1979 İran Devrimi'nden sonra İran'ın İsrail'i tanımayı reddetmesi ve bölgesel rejime karşı sert tutumu ilişkileri düşmanlık seviyesine getirdi. İran'ın nükleer programı 2000'li yıllarda ivme kazandıkça, İsrail bunu varoluşsal bir tehdit olarak görmeye başladı. İki ülke doğrudan savaşa girmese de uzun yıllar boyunca gölge savaş olarak nitelendirilebilecek bir mücadele yürüttü. 2015 yılında imzalanan uluslararası nükleer anlaşmanın (JCPOA) ardından gerilim bir süreliğine azalsa da ABD'nin 2018 yılında anlaşmadan çekilmesinin ardından İran'ın nükleer programına yönelik sabotaj ve saldırılar yeniden hız kazandı.
Ekim 2023'te Hamas'ın Gazze'den İsrail'e düzenlediği saldırı bölgedeki gerilimi tırmandırdı. Bu saldırının ardından İsrail-İran ilişkileri tırmanmış ve İsrail, Hamas'a destek vermekle suçladığı İran'a karşı sert söylemler ve dolaylı karşı saldırılar başlatmıştır. 2024'ün ilk aylarında İsrail-İran ilişkilerinin Suriye ve Irak gibi üçüncü ülkeler üzerinden tırmanması, Şam'da bir İran tesisinin vurulması ve İran'ın Suriye'den İsrail'e füze fırlatması sonucunda Orta Doğu jeopolitik gerilimleri devam etmiştir.
Kaynak: REUTERS
Ekim 2024'te İsrail savaş uçakları ilk kez İran topraklarına doğrudan saldırılar düzenledi. Bu gelişme bölgedeki birçok gözlemci tarafından iki ülke arasında açık bir savaşın habercisi olarak yorumlandı. Haziran 2025'e gelindiğinde gerilim patlamaya hazır bir noktaya ulaşmıştı. Her iki taraftan gelen sert açıklamalar, askeri hazırlıklar ve karşılıklı tehditler doğrudan bir çatışmaya zemin hazırladı.
| Yıl | Etkinlik |
|---|---|
| 1979 | İran Devrimi: İran İsrail'i tanımayı reddediyor. |
| 1980s | İsrail tarafından varoluşsal bir tehdit olarak görülen İran'ın nükleer programı hız kazanıyor. |
| 2000s | İsrail ve İran gizli operasyonlara girişir; siber saldırılar ve suikastlar artar. |
| 2015 | JCPOA (Kapsamlı Ortak Eylem Planı) imzalanarak gerginlik geçici olarak azaltıldı. |
| 2018 | ABD JCPOA'dan çekilir; yaptırımlar geri döner ve İran'ın nükleer programı üzerindeki gerilim artar. |
| 2023 | Hamas, İran'ı desteklemekle suçlanarak Gazze'den İsrail'e büyük bir saldırı başlattı. |
| 2024 | İsrail, İran topraklarına doğrudan hava saldırıları düzenleyerek açık çatışmaya giden yolun sinyallerini veriyor. |
| 2025 | Tam ölçekli bir askeri tırmanma meydana gelir ve ardından ateşkes yapılarak çatışma sona erer. |
İsrail ve İran Arasındaki Son Gerginlikler (13-24 Haziran 2025)
İsrail 13 Haziran'da İran'ın nükleer tesislerini ve balistik füze üslerini hedef alan geniş çaplı bir hava saldırısı başlattı. İsrail bu operasyonu "Yükselen Aslan Operasyonu" olarak adlandırdı. Eş zamanlı olarak yüzlerce İsrail savaş uçağı İran'ın farklı şehirlerindeki kritik askeri tesislere saldırdı. Tahran, Tebriz, İsfahan, Kum ve Kirmanşah dahil olmak üzere birçok büyük şehirde şiddetli patlamalar meydana geldi.
Kaynak: REUTERS
İran İsrail'in bu saldırısına hızlı bir tepki verdi. Aynı günün akşamından itibaren İran, İsrail'e karşı yoğun füze ve insansız hava aracı saldırıları başlattı. İran, "Kaçınılmaz Vaat Operasyonu" adı altında İsrail şehirlerine yüzlerce balistik füze ve silahlı insansız hava aracı fırlattı. Özellikle Tel Aviv ve çevresi hedef alındı. İsrail'in Demir Kubbe ve Arrow gibi hava savunma sistemleri İran füzelerinin çoğunu havada imha etti. Ancak bu sistemlere rağmen bazı füzeler yerleşim bölgelerine isabet ederek büyük hasara yol açtı.
Savaşın üzerinden bir hafta geçtikten sonra, 19 Haziran'a gelindiğinde her iki ülke için de tablo korkunçtu. İran'ın kritik altyapısı -askeri tesisler, radar üsleri, enerji santralleri- birbiri ardına vurulmuş, başkent Tahran'da internet kesintileri yaşanmış ve günlük hayat durma noktasına gelmişti. İsrail'de ise İran füzeleri Tel Aviv'in bazı mahallelerini hayalet kasabalara çevirmişti. Uluslararası toplum çatışmayı durdurmak için diplomatik çabalarını yoğunlaştırdı. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği ateşkes çağrısında bulunurken, Türkiye gibi bölge ülkeleri gerilimi düşürmek için arabuluculuk yapmayı teklif etti. ABD Başkanı Donald Trump 19 Haziran'da yaptığı açıklamada henüz bir karar vermediğini belirterek, "İki hafta içinde netleşecek, belki katılacağız, belki katılmayacağız" dedi.
Çatışma 22 Haziran 2025 tarihinde kritik eşiğe ulaştı. ABD, artan bölgesel tehditler ve İran'ın bölgedeki füze saldırılarının yarattığı tehlike nedeniyle 22 Haziran'da çatışmaya doğrudan müdahale etme kararı aldı. B-2 bombardıman uçakları ve F-15 filoları İran'ın nükleer tesislerine nokta atışı saldırılar gerçekleştirdi. İran bu saldırıyı "tehlikeli bir tırmanma" olarak nitelendirdi ve hızlı bir şekilde karşılık vermeye çalıştı. İran 22-23 Haziran tarihlerinde Körfez'deki Amerikan hedeflerine füze saldırıları düzenledi. Bu saldırılar bölgesel bir çatışmaya dönüşme riskini arttırdı.
Kaynak: ABCNEWS
ABD'nin müdahalesi arabuluculuk için baskıyı da arttırdı. ABD Başkanı Donald Trump, çatışmayı daha fazla tırmanmadan sona erdirmek amacıyla hem İsrail hem de İran ile yoğun bir diplomasi yürüttü. Ve 24 Haziran 2025'te taraflar ateşkes konusunda anlaştı. ABD'nin Katar ve Umman gibi aktörlerin de desteğiyle yürüttüğü müzakereler sonucunda 24 Haziran günü öğle saatlerinde karşılıklı saldırıların durdurulduğu açıklandı. Ateşkesin ilan edilmesiyle birlikte hem İsrail hem de İran halkı derin bir nefes aldı. Bu 12 günlük çatışma dönemi hem İran hem de İsrail tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir sayfa olarak kayıtlara geçti. Yıllar süren örtülü savaşın ardından iki ülke ilk kez bu kadar doğrudan ve yoğun bir çatışma içine girdi.
Gerginliğin Kripto Para Piyasası Üzerindeki Etkisi ve Sonuçları
Orta Doğu'daki jeopolitik gerilimler ve İsrail-İran ilişkilerindeki tırmanış, Haziran 2025'teki çatışmayla birleşince kripto para piyasasında önemli dalgalanmalara yol açtı. 13 Haziran'da İsrail'in İran'a karşı hava saldırıları başlatmasıyla Bitcoin fiyatı %3-4 düşüşle 106.000 dolardan 102.600 dolara geriledi. Jeopolitik risklerdeki artış altcoinlerde de satışa yol açtı. Bazı altcoinler değerlerinin %10'undan fazlasını kaybetti.
Saldırılar 14-21 Haziran tarihleri arasında da devam ederken kripto piyasasında toparlanma çabaları yeterli olmadı. Bitcoin fiyatı 15-16 Haziran'daki alımlarla yeniden 108.000 dolar seviyesinin üzerine çıksa da bölgede devam eden çatışmaların piyasalar üzerinde yarattığı satış baskısı nedeniyle 21 Haziran'da 100.700 dolara kadar geriledi. 22 Haziran'da ABD'nin çatışmaya girerek İran'ın nükleer tesislerine operasyon düzenlemesi piyasada büyük bir şok etkisi yarattı. Bitcoin fiyatı 100.000 $ seviyesinin altına düşerken, altcoinler %20-30 oranında değer kaybetti.
24 Haziran'da ateşkesin ilan edilmesinin ardından piyasalarda hızlı bir toparlanma görüldü. Bitcoin kayıplarını hızla telafi etti ve 106.000$ seviyesinin üzerine çıktı. Altcoinler de %20'den fazla değer kazandı. Bu toparlanma, kripto piyasalarının kısa vadeli dalgalanmalara karşı hassas olduğunu ancak jeopolitik belirsizlikler azaldıkça hızlı bir toparlanma potansiyeline sahip olduğunu gösterdi. Kripto varlıkları zaman zaman geleneksel güvenli limanlar kadar istikrarlı olmasa da, uzun vadede sundukları fırsatlar ve potansiyel açısından cazip olmaya devam ediyor.
İsrail ve İran arasındaki gerginlik 24 Haziran'da ateşkesle sona ermiş olsa da bölgede kalıcı bir barışın sağlanıp sağlanamayacağı belirsizliğini koruyor. İsrail-İran çatışmasının gelecekteki görünümü bağlamında, İran'ın nükleer programını sürdürmeye devam etmesi ve İsrail'in İran'ı kendisine yönelik bir tehdit olarak görmeye devam etmesi nedeniyle, kısa vadede bu ilişkinin yeniden tırmanması güçlü bir olasılıktır. İleriye dönük olarak diplomatik çabalar, bölgesel dinamiklerdeki değişiklikler ve uluslararası aktörlerin rolü gerilimin nasıl şekilleneceğini belirlemede kilit rol oynayacaktır. Bu faktörler aynı zamanda daha istikrarlı bir geleceğin inşasında da etkili olacaktır. Sonuç olarak, benzer gerilimlerin yeniden tırmanması sadece bölgeyi değil küresel finans piyasalarını da etkileyebilir. Özellikle kripto para piyasası gibi jeopolitik belirsizliklere duyarlı varlıklar için bu tür süreçlerin olumsuz etkileri olabilir.
Sorumluluk Reddi
Bu rapor yalnızca bilgilendirme ve eğitim amaçlıdır ve finansal, yatırım veya hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Kripto para yatırımları önemli riskler taşır ve tüm yatırımcılar için uygun olmayabilir. Sağlanan bilgiler Haziran 2025 itibarıyla piyasa koşullarını yansıtmaktadır ve önceden haber verilmeksizin değiştirilebilir. Herhangi bir yatırım kararı vermeden önce her zaman kendi araştırmanızı yapın veya kalifiye bir mali danışmana danışın. Darkex, bu raporun içeriğine dayanarak meydana gelen herhangi bir kayıp için sorumluluk kabul etmez.
