Giriş
Cumhuriyetçiler ve Demokratların Kongre'de birbirlerinin Geçici Bütçe (H.R. 5371) önerilerini reddetmelerinin ardından ABD hükümeti 1 Ekim 2025 tarihinde kapanmıştır.
İlk olarak kapatma işlemi gerçekleştirildi;
lH.R. (Temsilciler Meclisi) 5371, 1 Ekim'de başlayan yeni ABD mali yılı için gerçek bütçe mevzuatı onaylanana kadar federal kurumları finanse etmeye devam etmeyi amaçlayan geçici bir bütçe tasarısı. Federal hükümetin 1 Ekim 2025'ten itibaren çalışmaya devam etmesini sağlayacak olan Sürekli Çözüm (CR) tasarısının yasalaşması için oylama yapıldı. Bu tasarı H.R. 5371 olarak biliniyordu. Tasarının temel amacı federal hükümetin harcama yetkisini 21 Kasım 2025 tarihine kadar uzatmaktı. Bu şekilde Kongre'ye kalıcı bir bütçe anlaşmasına varması için ek süre tanınması amaçlanıyordu. Demokratlarla bütçe konusunda bir anlaşmaya varılamaması nedeniyle federal hükümet yaklaşık 7 yıl sonra ilk kez kapandı.
Kongre iki ayrı meclisten oluşuyordu:
- Temsilciler Meclisi: Üye sayısı 435'tir. Çoğunluk partisinin bulunduğu meclis bütçe tasarısı için başlangıç noktasıdır.
- Senato: 100 üye (her eyaletten iki senatör). Bütçe tasarılarının yasalaşması için bu mecliste de onaylanması gerekir.
Her iki mecliste de Cumhuriyetçi Parti ve Demokrat Parti üyeleri kilit rol oynamış ve bu kapanma sırasında oylarını kullanmışlardır.
Son oylamada Cumhuriyetçiler, Demokratların engellemesini aşmak için gereken 60 oyu bulamadı ve tasarı 45'e karşı 55 oyla reddedildi. ABD hükümetinin 24 gün boyunca kapalı kalması bekleniyor. Bu, Başkan Clinton dönemindeki 1995 kapanmasını geride bırakarak tarihteki en uzun ikinci hükümet kapanmasıdır. Bu aynı zamanda ABD Başkanı Donald Trump'ın ilk döneminde 2018-2019 yılları arasında yaşanan beş haftalık kapanmadan bu yana yaşanan ilk kapanma. Senato'nun Demokrat lideri Chuck Schumer partisinin Cumhuriyetçilerin tasarısına boyun eğmeyeceğini söyledi. Cumhuriyetçi Senato Çoğunluk Lideri John Thune ise hükümetin yeniden açılması için geçici bütçe tasarısını tekrar tekrar oylamaya sunacağını söyledi.
Bu raporda, ABD hükümetinin kapanmasına yol açan faktörleri detaylı bir şekilde ele alıyoruz.
ABD Hükümetinin Kapanması Nedir?
ABD bütçe harcamaları ABD ekonomisi için kritik öneme sahiptir. ABD Anayasası uyarınca federal hükümetin para harcayabilmesi için Kongre tarafından onaylanmış bir yasaya (bütçe yasası) ihtiyacı vardır.
Amerika Birleşik Devletleri'nde federal hükümetin normal bir şekilde işleyebilmesi ve bütçe harcamaları yapabilmesi için iki temel kurala uyması gerekir.
- Borç Tavanı Sorunu
ABD Anayasasına göre, hükümetin ne kadar borç alabileceğine yalnızca Kongre karar verir.
- Başlangıçta, her borçlanma için Kongre tarafından ayrı bir yasa çıkarılması gerekiyordu. Ancak 1917'den itibaren borçlanma sürecini kolaylaştırmak için "borç tavanı" adı verilen bir tavan belirlenmiştir.
- Bu, Hazine'nin kamu adına borçlanabileceği azami miktardır. Hazine bu tavana ulaştığında daha fazla borçlanamaz ve yeni harcama yetkisi yoktur.
- Yakın zamanda çıkarılan bir yasa ile bu borç tavanı 41.1 trilyon dolara yükseltilmiştir. Şu anda federal borç 37.5 trilyon dolar civarında olduğu için şimdilik bu tavanla ilgili acil bir sorun yok. Ancak ABD'nin toplam borcunun GSYH'sinin 30.5 trilyon dolarına ulaşmış olması (30.5 trilyon dolar) bu konunun uzun vadede önemini koruduğunu göstermektedir.
- Bütçenin Onaylanmaması
Hükümetin düzenli işleyişi, her mali yıl öncesinde bütçenin Kongre tarafından onaylanmasını gerektirir.
- Kongre'nin yeni mali yıl başlamadan önce federal bütçeyi onaylamaması ve buna ek olarak hükümetin bir süre daha çalışmasını sağlayacak bir geçici bütçeye izin vermemesi halinde, hükümetin artık harcama yetkisi olmayacaktır.
- Bu durumda (hükümetin kapanması) gerekli olmayan tüm kurumlar faaliyetlerini durdurur.
ABD'de federal mali yıl her yıl 30 Eylül'de sona erer. 1 Ekim'den itibaren federal kurumların yeniden finanse edilmesi gerekir. Kongre 1 Ekim'e kadar 12 farklı harcama tasarısını onaylamalı ve yasalaştırmalıdır. Bu yapılamadığında, genellikle hükümetin kısa bir süre için çalışmasına izin veren bir Sürekli Karar (CR) kabul edilir. İşte tam da bu finansman kararı (CR) veya 12 harcama tasarısı üzerinde anlaşmaya varılamadığında bir bütçe anlaşmazlığı ortaya çıkar. Finansman yetkisi 1 Ekim'de sona erer ermez, gerekli olmayan tüm federal kurumların fiilen kapanması gerekir. Yani, siyasi uzlaşmazlık yasal olarak harcama yetkisinin sona ermesine yol açar. Siyasi çıkmaz, taraflar bütçe harcamalarını kendi ideolojik ve siyasi taleplerini karşılamak için bir koz olarak kullandıklarında ortaya çıkar.
Kapanma Sonrası Olası Sonuçlar?
ABD'de bütçe onaylanmadığında veya Devam Kararı kabul edilmediğinde federal hükümetin harcama yetkisi sona erer. Başka bir deyişle devlet kasası teknik olarak kapanmış oluyor. Beyaz Saray'dan oylama öncesinde yapılan açıklamada Trump, kapanma durumunda "çok sayıda federal çalışanın kalıcı olarak işten çıkarılabileceğini" söyleyerek tansiyonu yükseltti.
Sonuç olarak;
- Kritik kamu sektörü çalışanları ücret almadan çalışmaya devam edebilecekken, yaklaşık 750.000 federal çalışanın ücretsiz izin almak zorunda kalacağı bildirildi.
- Polis, ordu, sağlık, hava trafik kontrolü gibi kritik işlevler devam ediyor, ancak çalışanlar kapanma sona erene kadar maaşlarını alamayacaklar.
- Pasaport işlemlerinden milli parklara kadar pek çok hizmet yavaşlıyor ya da tamamen duruyor.
- Buna ek olarak, ekonomik veriler (işsizlik raporları ve enflasyon verileri gibi) yayınlanmayabilir ve piyasaları belirsiz bırakabilir.
Makro veriler cephesinde ise hükümetin kapanmasının ardından 2 Ekim'de açıklanacak olan ABD İşsizlik Başvuruları ve 3 Ekim'de açıklanacak olan Eylül ayı Tarım Dışı İstihdam verileri ertelendi.
Ekim ortasına kadar takvimde başka oylama yok. Senato'dan yapılan açıklamada "Hükümetin 29 Ekim'deki FED faiz kararına kadar açılmasını umuyoruz" denildi. 29 Ekim'e kadar bir uzatma olasılığı var. Bu da faiz kararlarını alırken açıklanan verileri dikkate alan Fed'in para politikası patikasını belirsiz hale getiriyor. ABD'de hükümetin kapanmasının ilk haftasında Senato'da yapılan 6. oylamaya göre her iki taraf da kendi tasarısını oylamaya devam ediyor. 10 Ekim hükümet çalışanları için maaş günü, 15 Ekim ise 1,3 milyon asker için maaş günü. Kapanmanın her haftası çeyreklik büyümeden yaklaşık yüzde 0,1 puan eksiltiyor. Hükümet yeniden açıldığında bir miktar telafi olabilir, ancak kayıpların bir kısmı kalıcı olabilir.
Trump'ın X hesabında ve Truth Social'da yaptığı açıklamalara göre, "Demokratlar, ülkemizin şimdiye kadar sahip olduğu en başarılı ekonomilerden birinin ortasında, hatta rekor kıran bir borsanın ortasında ABD hükümetini kapattı. Bu durum ne yazık ki Amerikalıların güvendiği pek çok programı, hizmeti ve toplumun diğer unsurlarını etkiledi. Ve bu olmamalıydı. Başarısız Sağlık Politikaları ya da başka herhangi bir konuda Demokratlarla birlikte çalışmaktan mutluluk duyarım, ancak öncelikle Hükümetimizin yeniden açılmasına izin vermeleri gerekiyor. Aslında Hükümetimizi bu gece açmalılar" dedi.
Bloomberg Baş ABD Ekonomisti Anna Wong, kapanmadan kaynaklanan ekonomik risklerin oldukça yüksek olduğunu ve Trump'ın tehdit ettiği gibi bazı federal çalışanların kalıcı olarak işten çıkarılmasının işgücü piyasasında yeni başlayan toparlanmayı engelleyebileceğini belirtti. Wong kapanmanın üç hafta sürebileceğini tahmin ediyor.
Önceki örnekler ve kapatma süresi nedir?
En son kapanma Aralık 2018'de başlamış ve Ocak 2019'da sona ermiştir. Toplam süresi 35 gün sürdü. Bu süre ABD tarihindeki en uzun hükümet kapanması olarak kayıtlara geçti. Kapanmanın ana nedeni, dönemin Başkanı Donald Trump'ın en önemli seçim vaatlerinden biri olan ABD-Meksika sınırına duvar örülmesinin finansmanı konusunda Senato'da yaşanan anlaşmazlıktı. Trump, duvar inşası için talep ettiği fonu içermemesi halinde bütçeyi imzalamayacağını belirtmiş ve bu da bütçe anlaşmazlığına yol açmıştı.
Bu kez kapanmaya yol açan anlaşmazlık, eski Demokrat Başkan Barack Obama döneminde yürürlüğe giren ve "Obamacare" olarak bilinen sağlık sigortası programı ile ilgili.
Obamacare Prim Desteği (Sübvansiyonlar): Demokratlar, milyonlarca düşük ve orta gelirli Amerikalının sigorta primlerini ödemesine yardımcı olan bu sübvansiyonların devam etmesini ve bütçe tasarısında garanti altına alınmasını istiyor. Bu fonlar yasanın temelini oluşturmaktadır ve kesilmesi halinde milyonlarca kişi sigortasını kaybedebilir.
Medicaid Kesintilerinin Geri Alınması: Demokratlar ayrıca eyaletlerdeki düşük gelirli insanlara sağlık hizmeti sağlayan Medicaid programındaki olası veya planlanan kesintileri geri almak istiyor.
Demokrat senatörler, bu sağlık harcamaları ve programları için finansman talepleri karşılanmadığı için Senato'da hükümetin kapanmasına yol açan siyasi bir manevra olan geçici bütçe tasarısını engelledi. Demokratlar, iktidardaki Cumhuriyetçilerden Obamacare'in devamını güvence altına alacak mali kaynakları sağlamalarını talep etti. Demokratlar, yoksul nüfusa sağlık hizmeti sağlayan Medicaid'e yapılan kesintilerin geri alınmasını talep etti. Cumhuriyetçiler bu talepleri reddedince, kapanmaya giden yol başlamış oldu.
Sonuç
Hükümetin ne kadar süre kapalı kalacağı belli değil. Kongre'de bir uzlaşmaya varılması gerekiyor. Ancak her iki taraf da katı tutumunu sürdürüyor. Kapanmanın sona ermesi için geçici bir bütçe üzerinde uzlaşma sağlanması şart. Bunun için Cumhuriyetçilerin Senato'daki 100 oyun en az 60'ına ihtiyacı var. Ancak Cumhuriyetçiler Senato'da sadece 53 sandalyeye sahip oldukları için Demokratların 7 oyuna ihtiyaçları var.
Piyasa katılımcılarının çoğunluğu siyasi çıkmazın ilk iki haftadan daha uzun süreceğini ve krizin çözülmesi için daha fazla zamana ihtiyaç duyulacağını düşünüyor. Askeri personel ve diğer kritik çalışanların ilk maaşlarını alamayacakları kritik tarih 15 Ekim olduğundan, bu tarihten sonra siyasi baskının artacağı beklentisi yüksek. Demokratlar seçmenleri ile siyasi hedefleri arasında sıkışmış durumdalar. Demokratlar Trump yönetiminden sağlık politikaları konusunda yanıt almaya çalışıyor. Öte yandan pek çok Demokrat seçmen uzlaşma istiyor. Yüksek faiz oranları, yavaş büyüme, sert siyasi atmosfer ve kapanmanın yaklaşık 400 milyon dolara ulaşan günlük maliyeti ABD ekonomisine zarar vermeye devam ediyor. Eğer bir uzlaşmaya varılırsa, kapanma sona erebilir ve tarafların bir uzlaşmaya vardığı algısı oluşur. Uzlaşmanın uzaması halinde ise "ABD yönetilemiyor" algısı yaratılıyor ve Hazine tahvil getirileri yükseliyor, güven azalıyor. Bu da piyasalarda volatilitenin artmasına, ABD tahvil piyasası üzerinde baskı oluşmasına ve kredi derecelendirme kuruluşlarının ABD'nin mali disiplinini yeniden değerlendirmesine yol açabilir. Tasarının Senato'dan geçmemiş olması riskin hala devam ettiğini ve ABD iç siyaseti ve küresel piyasalar üzerinde baskı yaratmaya devam edeceğini göstermektedir.
